Hans Theys ist Philosoph und Kunsthistoriker des 20. Jahrhunderts. Er schrieb und gestaltete fünzig Bücher über zeitgenössische Kunst und veröffentlichte zahlreiche Aufsätze, Interviews und Rezensionen in Büchern, Katalogen und Zeitschriften. 

Diese Plattform wurde von Evi Bert (M HKA : Centrum Kunstarchieven Vlaanderen) in Zusammenarbeit mit der Royal Academy of Fine Arts Antwerpen (Forschungsgruppe ArchiVolt), M HKA, Antwerpen und Koen Van der Auwera entwickelt. Vielen Dank an Fuchs von Neustadt, Idris Sevenans (HOR) und Marc Ruyters (Hart Magazine).

ESSAYS, INTERVIEWS & REVIEWS

Alexandra Dementieva - 2009 - Over waarheid en herkenbare toonhoogtes [NL, interview]
, 4 p.





__________

Hans Theys

 

Over waarheid en herkenbare toonhoogtes
Gesprek met Alexandra Dementieva


Alexandra Dementieva (Moskou, °1960) kwam in 1991 door een huwelijk met een Belg terecht in Brussel, maar vijf maand per jaar woont ze in Manhattan. Vandaag kunnen we haar werk ‘Alien Space’ bewonderen in de hoofdruimte van het kunstencentrum CCNOA in Brussel.

Het gaat om een prachtige, centraal opgestelde installatie: ze bestaat uit een stalen structuur die de contouren aangeeft van twee gangen die naar een cirkelvormige ruimte leiden. Tussen de fijne spijlen van deze stalen structuur zijn touwen gespannen. Tussen deze touwen zijn ballonnen geklemd, die de volledige wand dichten. Je ziet dus een sculptuur die voornamelijk uit naast en boven elkaar geklemde ballonnen bestaat. De ballonnen die de gangen beschutten zijn parelmoerkleurig. De ballonnen die de wanden van de cirkelvormige ruimte uitmaken, zijn transparant. Op die ballonnen worden aan de hand van twee projectoren van buitenaf videobeelden geprojecteerd. Zo verschijnen op twee maal zestig ballonnen 120 verschillende gezichten. Door de gangen lopend, hoor je verschillende hoge geluidjes die uit verborgen luidsprekertjes komen. Wanneer je in de cirkelvormige ruimte dichter bij de ballonnen komt, worden de geprojecteerde gezichten wazig en veranderen ze langzaam in koppen van buitenaardse wezens. Een camera boven je registreert je bewegingen en stuurt zo het ‘morphen’ van de gezichten in de ballonnen. Het is alsof we ons op een geheime broedplek bevinden, die ons doet denken aan films waarin mensen gekloond worden.

- Hoe kunnen we naar dit werk kijken?

Alexandra Dementieva: Ik zou het volledige menselijke universum willen herscheppen in een module die je in elke witte of zwarte doos kan tentoonstellen.

- Je ballonnen beantwoorden niet echt aan de vereisten van de ‘abstract geometrische niche’, die CCNOA volgens de Beoordelingscommissie Beeldende Kunsten in haar preadvies geacht wordt te vertegenwoordigen. Ze zijn niet echt bolvormig en ze hebben iets onaangenaam concreets dat hun abstracte aanwezigheid lijkt te vertroebelen.

Dementieva: Ik vrees dat je gelijk hebt.

- Welke vraag zou ik je nu stellen als ik een museumdirecteur was?

Dementieva: Je zou vragen hoe je dit werk moet conserveren. En dan zou je willen weten hoe vaak je de ballonnen moet bijvullen als je ze wil tentoonstellen. Want die ballonnen moeten elke dag gevoed worden, natuurlijk.

- Waarom die hoge geluidjes in de gangen?

Dementieva: Het is als een zoeken naar een herkenbare toonhoogte (‘an articulate pitch’). Je bevindt je in een algemeen geroezemoes, zoals wanneer je in een druk bezocht zwembad probeert één klank los te weken uit de totaalklank.

- Zoals de geprojecteerde gezichten fluctueren tussen de gezichten van mensen en de koppen van buitenaardse wezens?

Dementieva: Ik hou van de film The Matrix en van wat Boris Groys over die film heeft geschreven. De waarneming van de werkelijkheid zoals die geacht wordt te zijn, vergt een juiste ‘pitch’. Als de pitch onzuiver wordt, ga je spoken zien. Ik hou niet van Hollywoodfilms die alles rooskleurig voorstellen. Ik hou van de films van Lynch en Cronenberg.

- Mijn lievelingsfilm van Cronenberg is ‘Crash’.

Dementieva: Ja, dat is de beste, vooral omwille van het beeld van de machine als een verlengstuk van het lichaam.

- Het is een film over de manier waarop we beelden creëren die een bepaalde omgang met de werkelijkheid mogelijk maken, zonder dat we gaan geloven dat onze beelden ook iets wezenlijks te maken hebben met die werkelijkheid. Daarin lijkt ‘Crash’ op ‘The Matrix’.

Dementieva: Ik hield van Crash, zoals ik op mijn vijftiende hield van Botticelli en later van Bill Viola: ik hou van de beelden, maar ze kunnen mij niet echt meer boeien.

- Vanwaar komen de ‘talking heads’ die we in dit werk zien? Film je ze zelf of kopieer je ze ergens?

Dementieva: Voor mij zijn het niet zomaar talking heads, maar nieuwslezers, mensen die iets belangwekkends vertellen, bijvoorbeeld dat het hondje van mevrouw Smith platgereden is in de hoofdstraat en dat het een schande is dat we nog steeds in een wereld leven die honden geen totale bescherming kan bieden. De mensen hebben het nieuws nodig om hun mentale ruimte te vullen. Vroeger spraken ze met hun buren en familieleden, maar nu zien ze niemand meer. De verhalen van de nieuwslezers zijn levensnoodzakelijk geworden.

- Vermoedelijk is dat de betekenis van roddel: mensen situeren zichzelf binnen een netwerk van kennissen dat onrechtstreeks bepalend is voor het beeld dat ze hebben van hun eigen identiteit. Het roddelen is een vergelijken van de mentale kaarten. Een vergelijken van hun respectieve matrix of ‘niche’.

Dementieva: Om dezelfde reden is het verkeerd kinderen niet naar de televisie te laten kijken. Zonder televisie-ervaring kunnen ze niet van gedachten wisselen met andere kinderen. Ik kijk dus ook naar de televisie. En zo ben ik te weten gekomen dat de helft van alle mensen denkt dat we een van deze dagen bezoek gaan krijgen van buitenaardse wezens. Daarom heb ik een broedplek voor buitenaardse wezens gemaakt.

- Toen iemand Gogol vroeg naar zijn wederwaardigheden in Palestina, antwoordde hij dat hij daar op een bank had gezeten waar een kip onder zat. Commentatoren beschouwen dit antwoord als een bewijs voor zijn mythomanie (hij zou nooit in Palestina geweest zijn), maar ik vraag mij af wat hij anders had kunnen vertellen. Flaubert schrijft over zijn reis naar Egypte dat hij zich heeft laten pakken door een stevige masseur.

Dementieva: Denk je dat het interessant kan zijn te zoeken naar de waarheid? Er bestaat geen objectieve geschiedenis. Al onze kennis is constructie.

- Zeg je dat omdat je bent opgegroeid in Moskou, waar de historische waarheid de voorbije eeuw om de twee dagen werd aangepast?

Dementieva: Vraag je mij dat omdat je bent opgegroeid in België, waar er nog altijd geen algemeen aanvaard historisch relaas bestaat over de gruwelen die Leopold heeft mogelijk gemaakt in Congo? Leopold zal altijd een kippenbotje zijn dat dwars in jullie keel blijft steken.

- Je toonde dit werk eerder al in de Vooruit. Is het intussen veranderd?

Dementieva: Neen, alleen ik ben veranderd.

- In welke zin?

Dementieva: Ik ben teleurgesteld in de cinema. Vroeger zagen we nog eens een goeie film van Takeshi Kitano, Lynch, Cronenberg of Lars von Trier. Vandaag zie ik niks dat mij aan het nadenken brengt. De laatste goeie film die ik heb gezien was Irréversible van Gaspar Noé in 2002. Iedereen consumeert. Zelfs de mensen die voortdurend aan het werk zijn, doen niets anders dan de mogelijkheid consumeren van het eindeloze werken. Ze zijn zelf een product geworden: iets dat de eigen mogelijkheden consumeert. Kunstenaars moeten niet bezig zijn met werken, maar met maken. Dat is iets anders. Ze moeten bezig zijn met dingen die ontstaan. Zodra ze beginnen te werken, zijn ze eraan.
 

Montagne de Miel, 22 februari 2009