Hans Theys

__________

Hans Theys


Boeken en bomen
Een gesprekje met Meschac Gaba


Meschac Gaba is afkomstig uit het West-Afrikaanse land Benin. Hij woont al zeven jaar in Amsterdam, is getrouwd en heeft een tweeling van twee jaar oud. Op de laatste Documenta in Kassel, deze zomer, konden we kennismaken met zijn kunstwinkel, waar werken van bevriende kunstenaars worden verkocht, we konden goudkleurige fietsen huren om de stad per fiets te verkennen en we konden kennismaken met zijn bibliotheek: een uit giften samengestelde verzameling kunst- en prentenboeken waarvan het de oorspronkelijke bedoeling was dat ze uiteindelijk in zijn geboorteland Benin zouden belanden, waar de mensen niet zo gemakkelijk of onmogelijk toegang krijgen tot dit soort boeken. Momenteel werkt Gaba aan een bijdrage voor de Biënnale van Venetië, na Kassel de grootste tentoonstelling van hedendaagse kunst in de wereld. Ik vroeg Gaba hoe het met zijn bibliotheek gesteld was en of hij haar ook in Beersel wilde tonen.

Gaba: Momenteel bevindt de bibliotheek zich in Kairo. Er is heel wat tegenstand geweest, omdat ze bang waren dat moslimfundamentalisten problemen zouden veroorzaken, maar er is niks gebeurd. Alle boeken zijn wel bekeken door de censuur. Eén boek mocht ik niet tentoonstellen, omdat er een afbeelding van een mannelijk geslacht op de kaft stond. Het was een Amerikaans boek over censuur. (lacht) De bibliotheek is ook gevraagd door de Kunsthalle in Bern, maar omdat ze al op reis is, hebben we besloten dat ik boekenkasten zou ontwerpen die zij dan zouden vullen voor de duur van de tentoonstelling. Dat betekent dat ik nu wel een lege bibliotheek heb, die ik naar Beersel zou kunnen laten komen als jij er boeken voor kan vinden.

- Michel François vertelde mij dat je niet meer van plan bent je bibliotheek naar Benin te verhuizen.

Gaba: Ik wil de bibliotheek nog altijd aan Benin schenken, maar het probleem is dat er geen plaats is. Ik ken geen enkele plek in Benin waar ze de bibliotheek kunnen bewaren en publiek toegankelijk maken. Er is wel een museum in Ouidah, de havenstad waar het meest slaven zijn afgevoerd, de Unesco heeft daar een museum gebouwd, maar het dak is lek, het regent daar binnen. Ik kan hun de bibliotheek niet toevertrouwen. Naar het schijnt willen ze mij wel een kunstwerk vragen. Ik denk dat ik hun een boom geef. Als de boom dood gaat moeten ze mij betalen. Want in Afrika willen ze wel alles hebben, maar ze willen er geen zorg voor dragen. Eerst moeten ze bewijzen dat ze voor een boom kunnen zorgen, dat ze hem op tijd water kunnen geven.

- Je kan voorstellen onder elk lek een plantenbak met een boom te plaatsen.

Gaba: (lacht) Ja, al denk ik niet dat de directeur zo’n voorstel zou appreciëren. Hij zou zijn boeltje direct kunnen sluiten, denk ik. Misschien vraag ik wel hulp aan een oom die een boomkwekerij heeft. Ik zou hem willen vragen twee fruitbomen te enten, zodat ze samengroeien. Ik weet wel niet of die oom nog leeft, ik heb hem al jaren niet meer gezien. Maar ze hebben mij zijn dood nog niet aangekondigd, hij zal dus wel nog leven.
    Weet je, een Portugees heeft ooit afgekondigd dat er in Benin bij elke geboorte een palmboom geplant moest worden. Het succes was enorm. In 1969-1970 was Benin de grootste exporteur van palmolie. Alle Savon de Marseille werd ermee gemaakt.
    Toen ik pas in Amsterdam woonde, op de tweede verdieping, zag ik door het raam uit op de kruin van een grote boom. Die boom was eigenlijk mijn gordijn. Op een dag begon hij zijn blaren te verliezen en in een mum van tijd keken de overburen bij mij binnen. Ze keken recht in mijn ogen! (lacht) En ik vond het zo al een droevige zaak, een boom die zijn blaren verliest. Kale bomen doen mij altijd aan de droogte denken, aan armoede en honger.

- We zouden een systeem moeten bedenken om mensen boeken rechtstreeks naar Ouidah te laten sturen. Duizenden boeken die naar Benin reizen, honderdduizenden, tot ze ermee beginnen te stoken, huizen te bouwen en wegen aan te leggen.

Gaba: Toen we bezig waren met de voorbereidingen van Documenta kreeg ik een klantennummer van een transportfirma. Wie naar die firma belde, waar ook ter wereld, moest gewoon dat nummer zeggen om hen een pakje te laten ophalen. Dat werkte fantastisch, tot in Afrika. Ik zou mij moeten kunnen laten sponsoren door zo’n firma.


Montagne de Miel, 27 januari 2003