Hans Theys

__________

Hans Theys


Een levend bidsnoer
Sculpturen van Rodin, Matisse, Giacometti, Tamara Van San en anderen


In het MUba in Tourcoign, op amper 30 minuten rijden van Gent, is een thematische tentoonstelling te zien rond de functie van de sokkel in de beeldhouwkunst sinds Rodins opmerking aan Paul Gsell, in 1911, dat hij de burgers van Calais liever niet op een sokkel, maar rechtstreeks op het stadsplein van Calais had geplaatst, ‘op de hoogte van de stoeptegels, als een levend bidsnoer’.

Net zoals Rodin zich had te schikken naar de luimen van de toenmalige burgemeester van Calais, heeft afscheidnemend artistiek directeur Évelyne-Dorothée Allemand deze tentoonstelling moeten samenstellen met weinig middelen, omdat ze niet werd gesteund door haar burgemeester. Daardoor heeft deze tentoonstelling iets schetsmatigs, dat haar vreemd genoeg toegankelijker, genereuzer en zelfs lichamelijker maakt. Als de burgers van Calais niet in een troepje opgesteld staan, begrijpen we hier, kunnen we rond de afzonderlijke figuren draaien, waardoor ze op een individuele, persoonlijke manier tot ons lijken te komen. Ik had dit al gevoeld bij de Pierre de Wissant die deel uitmaakt van de collectie van het KMSKA, maar vandaag verschijnt dit beeld op een nieuwe manier. Het ongewone, wanhoop uitdrukkende wegwerpgebaar van de uitgebeelde man lijkt mij te wenken, mij herinnerend aan de private ruimte van ‘Le monde et les bras’ van Michel François (de ruimte die we kunnen omvatten met onze armen). Vandaag zie ik de uitzonderlijk brede polsen van de uitgebeelde man en besef ik dat Rodin vermoedelijk arbeiders liet poseren, het feit negerend dat voorname heren, zelfs in de middeleeuwen, veel slappere, kleurloze lijven hebben. De aandacht van deze mannelijke kunstenaar voor het mannelijk lichaam raakt mij. De wonderlijke manier waarop hij met schaduwen een bijkomende bezieling aan de beelden kan verlenen zonder de anatomie te verstoren, grijpt mij aan. Heel even denk ik onder de toga van Eustache de Saint-Pierre een anatomische anomalie te bespeuren, tot ik mij herinner dat deze figuur de oudste van de burgers is en daarom een uitstekend bekken heeft, zoals ik later bevestigd zag bij het zien van een foto van een naaktstudie van dezelfde figuur. Verder zien we van Rodin de sublieme allereerste bronzen maquette van de Burgers, maar ook assemblages van lichaamsdelen met vazen, een grote mannenvoet die rust op een sierlijke sokkel (die verdubbeld werd door Didier Vermeiren, denk ik) en een afzonderlijk staande hand, die weerspiegeld wordt in een losstaande voet van Matisse, van wie ook een prachtige, zwart gepatineerde slaaf te zien is (‘Le Serf’ 1900-03). Ook stuit ik op twee minuscule werkjes en een kleine maanviskop van Giacometti, telkens op een dubbele bronzen sokkel. Verder zien we houten beelden die ik niet aanvoel, een compacte Carl Andre en de bananenboom-achtige, keramische fallussen van Elmar Trenkwalder.

Niet verrassend voor een museum waarvan de werking pivoteert rond een grote collectie schilderijen van Eugène Leroy, vinden de klassieke sculpturen van Rodin, Matisse en Giacometti een pendant in een reeks toren-sculpturen van de Belgische Tamara Van San (°1982), wiens sculpturen door hun veelkleurig glazuur en hun schelpvormige textuur doen denken aan de rijke factuur en warme kleurcontrasten van Leroy. De voorbije jaren ontwikkelde Van San verschillende oplossingen voor het ‘sokkelprobleem’ zoals dat voor het eerst werd verwoord door Rodin en eerste verrassende oplossingen kreeg in het oeuvre van Brancusi (over wie hier, bij gebrek aan middelen, documentaire beelden worden geprojecteerd). Zo rusten sommige sculpturen op schijnbaar verschuivende, onregelmatig op elkaar gestapelde marmeren platen met zowel rechte als brokkelige boorden. Ook maakte ze sokkels die tijdens het drogen, onder invloed van hun eigen gewicht, een bepaalde golvende vorm aannemen die door de wijze van glazuren doen denken aan boomstammen, niet omdat ze gehoorzamen aan figuratieve wetten, maar omdat hun vorm ‘trouw is gebleven aan de materie’ (Brancusi). De sensuele sculpturen van Tamara Van San zijn duidelijk op hun plaats naast de bezielde, ademende sculpturen van deze mannen die nog wisten wat een lichaam was. Haar werk spreekt tot ons zonder figuratief of geometrisch te zijn. Dat is uitzonderlijk, zeker voor ons land. Haar werk verrukt mij. Ik ben blij dat ik deze tentoonstelling heb bezocht.


Montagne de Miel, 12 november 2017