Hans Theys

 

__________

Hans Theys

 

 

Verborgen en blootgelegd

Over een tentoonstelling van Els Vanden Meersch

 

Voor boeiend, nieuw werk van Els Vanden Meersch (°1970) kan u deze dagen terecht in de galerie van Annie Gentils in Antwerpen. Verspreid over twee verdiepingen van de fraaie burgerwoning vinden we twee video’s en enkele fotoreeksen, waarin we kennismaken met Antwerpse gebedshuizen, verwoeste Koerdische dorpen en een politieke gevangenis in Turkije, de berg Alamut en soefi’s in Noord-Iran.

In de video ‘Units of Infinity’ maken we kennis met tientallen gebedshuizen uit het Antwerpse. Terwijl op het scherm van rechts naar links een aaneengeregen reeks foto’s van de gevels voorbijglijdt, horen we door elkaar gevlochten preken en gezangen op de klankband. Vanden Meersch wordt gedreven door een vorm van nieuwsgierigheid, zo lijkt het, die zich gaandeweg heeft omgevormd tot een fijnzinnig aftasten van wereldbeelden. In de tentoonstelling zijn ook beelden te zien van vertrekken en cellen in een leegstaand Turks detentiecentrum voor politieke gevangenen. Vanden Meersch vertelt mij over haar opwinding toen ze ontdekte dat ze het gebouw kon betreden en over de haast waarmee ze de foto’s heeft genomen, bang dat ze haar alsnog zouden tegenhouden. ‘Daar werden mensen opgesloten omwille van hun gedachten,’ zegt ze, ‘niet omwille van een misdaad. Maar als je die gedachten wil vatten, blijken die ongrijpbaar te zijn. Alleen de muren zijn er, als concrete getuigen van een weerstand tegen die gedachten.’

 

Alamut

Ik vind het fascinerend dat ze álle cellen en álle gebedshuizen lijkt te willen fotograferen, alsof er zich iets achter de gevel zou kunnen bevinden dat haar anders kan ontsnappen. Voor Vanden Meersch kunnen gebouwen spreken. Hun architectuur geeft uitdrukking aan de manier waarop de bouwers dachten en leefden of denken en leven. Uiteindelijk wordt ze immers aangetrokken door die gedachten, door alle mogelijke wereldbeelden en levenshoudingen, en uiteindelijk ook door de onzichtbare en onvatbare motieven die erachter schuilgaan.

‘Het doet er niet toe in welk thema je je verdiept,’ vertelt ze, ‘of het nu gaat om de uiteenlopende liturgieën in Antwerpen of om de spanningen tussen de Iraanse religieuze overheid en het soefisme, telkens raak je verstrikt in een netwerk van tegenspraken. Ik hou ervan met die mensen te spreken en kennis te maken met de manier waarop ze de wereld ervaren, maar hoe dieper je graaft, hoe verwarrender het telkens wordt. De kern van mijn zoektochten lijkt altijd iets ongrijpbaars te zijn, iets dat je niet kan zien. Daarom voelde ik mij ook aangetrokken tot de Ismaili’s en de berg Alamut die onder meer door de roman van Vladimir Bartol (uit 1938) een centrale rol speelt in hedendaagse mythische constructies zoals de videogames Assassin’s Creed en Shadow of Mordor. De centrale zin van Bartols roman over de Assassijnen is “Niets is waar, alles is geoorloofd”. In de video zie je foto’s die ik heb gemaakt op de berg, als concreet, maar onbevattelijk middelpunt van een storm van mogelijke werelden.’

 

Soefi’s

‘Ik heb ook soefi’s ontmoet, gefilmd en geïnterviewd. Hun leer vergt van hen dat ze zich terugtrekken uit de wereld, al was het alleen maar innerlijk, maar sommigen zijn politiek geëngageerd en worden vervolgd. Ook als ze niet geëngageerd zijn, vormen ze echter een bedreiging voor de staat, omdat hun leer in contradictie is met het samengaan van de religieuze en de wereldlijke macht. Naarmate je meer met hen spreekt, raak je echter meer en meer verstrikt in de verschillen tussen de orden en hun interpretaties van teksten, uitspraken of gebeurtenissen. Daarom hou ik ervan te vertrekken van een vast kader, als ankerpunt binnen de Babelse verwarring, bijvoorbeeld één berg of álle gebedshuizen in Antwerpen waar op een filosofische manier een ritueel werd uitgebouwd. Als ik de klankband monteer, zorg ik er ook voor dat de verschillende fragmenten mooi op elkaar inhaken. Ik heb écht met die mensen gesproken, het is niet de bedoeling er zelf een warboel van te maken, maar precies te laten aanvoelen hoe onbevattelijk de dingen soms kunnen zijn. Om dezelfde reden probeer ik in een tentoonstelling een specifieke sfeer op te roepen. De foto’s en films zijn dragers van een sfeer, misschien zelfs van mijn levenshouding.’

 

 

Montagne de Miel, 2 augustus 2015