Hans Theys

 

 

 

___________________________

Hans Theys

 

 

Over engelen, ridders, dwazen en harlekijnen

Enkele woorden naar aanleiding van een tentoonstelling van Clément Jacques-Vossen

 

 

Voor deze solotentoonstelling heeft Clément Jacques -Vossen (°1996) vijf schilderijen samengebracht waarin dwazen op zoek zijn naar verlichting en soms in de kuiten gebeten worden door een hond, zoals in het schilderij De Marskramer van Jeroen Bosch. Colporteurs, kwakzalvers, valsemunters, oplichters, goochelaars, verloren zonen: allemaal vreemd-gemutste profeten van een wordende wereld en bemiddelaars tussen zoekende mensen en de goden die hun ideaalbeelden belichamen. 

Eén schilderij is een portret van de reus Clem le fou, die zelf een schilderij is, met een kop van papier-maché en een met beschilderd doek omwikkeld hol lijf. Dat herinnert me eraan dat diep in ons een homunculus woont die we zelf zijn, verdwaald in het nauwelijks bezielde lijf van een golem. We zijn zoekende dwazen, ridders op zoek naar een graal. ‘In Zuid-Afrika,’ vertelt Jacques-Vossen, ‘liggen leven en dood naast elkaar: de pasgeboren antiloop krabbelt recht naast de schedel van een voorouder.’ Huizinga schrijft hetzelfde over de Europese middeleeuwen, die volgens hem kleurig en contrastrijk waren. In de kleurloze wereld van vandaag, waar lafheid, laksheid, grijsheid en vaagheid vigeren, werkt elke klare contour bevrijdend, zelfs al tekent die het silhouet van een eenhoorn die nog nooit gezien is. 

De gezichten zijn als maskers, maar de handen tonen ons de richting: ze maken een vredesteken of zijn versierd met een bloem. Onder de harlekijn herkennen we de vorm van een overschilderde Engel van het raarkoddige, gemaakt voor het etiket van een bierflesje, zoals Rogier van der Weyden stadsversieringen ontwierp. ‘Het werk heeft iets droevigs,’ zegt Jacques-Vossen, ‘want de brouwerij is ter ziele gegaan. Ik moet er nog een traan bij schilderen.’ De naam van het bier was Le ket de Jodoigne. De postcode van die stad is 1370. Ook het kasteeltje met twee torens staat daar. 

Een ander schilderij is een portret van de kunstenares Giulia Messina, gebaseerd op een fotografisch zelfportret. Achter haar zien we runentekens die op haar borst samenkomen in de vorm van een kruis en zelfs onder haar hemd uitkomen. De cirkels zijn verzonnen. Dwarsstreepjes suggereren engelenvleugels. De schedel met feesthoedje en uitrollend fluitje verwijst naar geheime bacchanalen en tijden van jaarlijks terugkerende, zinvolle vieringen. Haar haren staan in brand. Ze is de engel en het vuur.

Thot, die is als de ibis, bewaarder van geheimen, boodschapper, bemiddelaar, beschermer van de wiskundigen en andere dichters, wordt later een brandend braambos en nog later een gevleugelde aartsengel of hiel-gevleugelde Mercurius. Zelfs de mentaal gespierde Gustav Aschenbach wordt door een strohoed dragende Hermes verlokt tot een liederlijke reis. ‘En een zwaard zal door uw zelfs ziel gaan,’ waarschuwt de Engel, maar Maria aanvaardt haar bastaard, de nieuwe Mozes, die zelf een mengvorm was: een aan het hof van de Egyptische farao opgegroeide Hebreeuwse vondeling, getrouwd met een herderin van Ethiopische afkomst. De wereld is aan de bastaards, de verworpenen, de zwervers, de vluchtelingen, de dolenden, de twijfelaars, de zoekers die vanuit de droom van de jeugd trachten naar de juiste houding, de open blik, het aandachtige, bewegende leven. In wat ooit een elegant struikelen werd genoemd, toont zich het aftasten van Clément Jacques-Vossen, in de schilderijen bewaard als pentimenti en papierdunne figuren met transparante of holle handen, gezichten en ogen. Als marionetten hangen ze aan elkaar, verknipte tarotkaarten, figuren als kleurige vlaggen ons herinnerend aan de contrastrijke Middeleeuwen van Huizinga, met minder verdoezelde armoede, ziekte en dood, maar mooie, herkenbare beroepskledij, vaandels, wapenschilden en andere parafernalia, dagenlang durende processies en overweldigende vieringen van huwelijken, verjaardagen, terechtstellingen, geboortes en overlijdens. Mooi hoe een schilderend denkende troubadour vandaag een zingeving vindt in een zich openvouwend spiegelpaleis van symbolen, verwijzingen en verhalen die hem dichter brengen bij de man die hij wil worden.

 

 

Montagne de Miel, 30 maart 2025